Συναισθηματικές Διαταραχές

Οι συναισθηματικές διαταραχές ή διαταραχές της διάθεσης, όπως θα δούμε και παρακάτω είναι οι διαταραχές που οφείλονται στην εναλλαγή του συναισθήματος και της ευερεθιστότητας. Το συναίσθημα είναι το κύριο βασικό στοιχείο των διαταραχών. Συναίσθημα είναι το σύνολο των αλληλεπιδράσεων μεταξύ υποκειμενικών και αντικειμενικών παραγόντων, που προκαλούν είτε διέγερση, ευχαρίστηση , δυσαρέσκεια, είτε εκδηλώνουν μια συμπεριφορά. Τα συναισθήματα είναι θετικά και αρνητικά και διακρίνονται ως προς την ένταση, τον αυθορμητισμό, τις σωματικές αντιδράσεις και αποτελούν προϊόν σκέψης. 
Οι συναισθηματικές διαταραχές ή αλλιώς διαταραχές διάθεσης είναι η διαταραγμένη και μειωμένη διάθεση για ψυχαγωγικές δραστηριότητες, αθλήματα, σχολείο, παρέες κ.ο.κ. Συνήθως, εμφανίζονται σε παιδιά όλων των ηλικιακών ομάδων σε διαφορετικές περιπτώσεις και αυξάνονται όσο αυξάνεται και η ηλικία του παιδιού. Το ποσοστό διαταραχών διάθεσης σε παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι 0.3% , αντίστοιχα σε παιδιά σχολικής ηλικίας 2% και  σε παιδιά που νοσηλεύονται η συχνότητα της διαταραχής διάθεσης είναι 20%, ένα πολύ υψηλό ποσοστό σχέση με τον πληθυσμό των παιδιών που νοσηλεύονται. Επιπρόσθετα, θεωρείται πιο ισχνή στα αγόρια παρά στα κορίτσια. Και εν τέλει, τα κριτήρια των διαταραχών της διάθεσης σε παιδιά και εφήβους είναι η κατάθλιψη και ευερεθιστότητα.  

Οι διαταραχές διάθεσης τείνουν να εμφανίζονται σε μέλη της ίδιας οικογένειας. Για παράδειγμα, η ύπαρξη ενός καταθλιπτικού γονέα μέσα στην οικογένεια, διπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης στα παιδιά, αντίστοιχα η ύπαρξη δύο γονέων τετραπλασιάζει τις πιθανότητες εμφάνισης στα παιδιά.

Άλλοι παράγοντες που ωθούν την εμφάνιση των διαταραχών διάθεσης είναι η έκκριση μεγαλύτερης ορμόνης κατά τη διάρκεια του ύπνου, και επίσης οι πτωτικές τάσεις που μπορεί να εμφανίσει η θυροειδική ορμόνη(ανωμαλίες του θυρεοειδή). Επιπλέον, η  οικογενειακή κατάσταση των γονέων, όπως είναι ο χωρισμός, το διαζύγιο και η φυσική ή υλική απουσία ενός γονέα μπορεί να εμφανίσει καταθλιπτικές διαταραχές και καταθλιπτικά επεισόδια.

1.1.Ορισμός των Διαταραχών της Διάθεσης

            Οι συναισθηματικές διαταραχές αποτελούν μια ομάδα διαταραχών, που συνδέονται με τις διαταραχές συναισθηματικής διάθεσης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν , ο θυμός, η κατάσταση της έξαρσης και η καταθλιπτική συμπεριφορά. Σύμφωνα με το DSM-IV, οι διαταραχές της διάθεσης ή αλλιώς οι συναισθηματικές διαταραχές περιλαμβάνουν τις καταθλιπτικές διαταραχές, ομοίως τις διπολικές, την διαταραχή που οφείλεται στην χρήση ουσιών, ομοίως σε γενική ιατρική κατάσταση και η διαταραχή της διάθεση που ορίζεται ως μη προσδιορισμένη.

Οι καταθλιπτικές διαταραχές διακρίνονται στη δυσθυμική διαταραχή, στην μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, στην διπολική διαταραχή, στην κυκλοθυμική διαταραχή, στην σχιζοσυναισθηματική διαταραχή και στην διαταραχή που μπορεί να προκληθεί λόγω απώλειας ή πένθους.

Στη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, το παιδί έχει αισθήματα έντονης λύπης για ένα πρόσφατο λυπηρό γεγονός, αλλά τα συναισθήματα του μπορεί να είναι πολύ εντονότερα από το γεγονός που να τον έχει επηρεάσει, έχοντας ως αποτέλεσμα τη μεγάλη διάρκεια. Συνήθως, η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή κάνει την εμφάνιση της σε παιδιά που έχουν εμφανίσει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητα και διαταραχές άγχους ή αποχωρισμού.

Για να διαγνωστεί ένα παιδί με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή θα πρέπει να εμφανίζει πέντε συμπτώματα των διαταραχών της διάθεσης για πάνω από δύο εβδομάδες. Τα συμπτώματα είναι η καταθλιπτική ή ευερέθιστη διάθεση, η απώλεια ενδιαφέροντος, η καθημερινή αϋπνία ή υπερυπνία, η έλλειψη βάρους, η κόπωση ή απώλεια ενέργειας, η ισχνή ενοχή, η μειωμένη συγκέντρωση και διάθεση για σκέψη και οι ισχνές σκέψεις θανάτου. Για αντιμετωπιστεί η παρούσα διαταραχή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί ένας συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής, ψυχοθεραπείας αλλά και ψυχολογικής ενίσχυσης από την οικογένεια του παιδιού.

      Η δυσθυμική διαταραχή είναι απόηχο της καταθλιπτικής ή ευερέθιστης διάθεσης και η εμφάνιση της διαρκεί καθ’ όλη σχεδόν την ημέρα. Για να διαγνωστεί ένα παιδί με δυσθυμική διαταραχή πρέπει να εμφανίζει κάποια συμπτώματα για δύο μήνες και άνω και δεν θα πρέπει να έχει εμφανίσει καταθλιπτικό επεισόδιο τουλάχιστον ένα χρόνο. Κάποια από τα συμπτώματα είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η απαισιοδοξία, η απώλεια ενδιαφέροντος, η απόσυρση, ο έντονος θυμός, το χαμηλό ενδιαφέρον για δραστηριότητες και η μειωμένη μνήμη ή συγκέντρωση.

      Η αντιμετώπιση της παρούσας διαταραχής είναι ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής, ψυχοθεραπείας και ενίσχυσης από την οικογένεια. Βασικό χαρακτηριστικό στη δυσθυμική διαταραχή είναι η χρονιότητα στην καταθλιπτική διάθεση, ενώ της μείζονα καταθλιπτικής διαταραχής είναι η εμφάνιση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου, χωρίς την ύπαρξη μανιακού, μεικτού ή υπομανιακού επεισοδίου.

       Η διπολική διαταραχή κάνει την εμφάνιση της πριν την εφηβεία και αποτελείται από αλλαγή της διάθεσης, επιθετική συμπεριφορά, έντονη διάσπαση προσοχής, αϋπνία, ψευδαισθήσεις, παραλήρημα, συνεχής ομιλία, ιδεοφυγή[1] και υπερβολική δραστηριότητα. Για να διαγνωστεί ένα παιδί με διπολική διαταραχή θα πρέπει να έχει εμφανίσει ένα μανιακό επεισόδιο..

     Η κυκλοθυμική διαταραχή θεωρείται μια πιο ήπια μορφή της διπολικής διαταραχής. Χαρακτηρίζεται από χρονιότητα και εκδηλώνεται με συστηματική εναλλαγή καταθλιπτικών και μανιακών επεισοδίων. Χαρακτηριστικό της είναι ο διαταραγμένος ύπνος και η κατάθλιψη. Εμφανίζεται συνήθως στην εφηβεία και συνεχίζεται σταδιακά.

          Η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή χαρακτηρίζεται από συμπτώματα μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου, μανιακού ή μεικτού σε συνδυασμό με συμπτώματα σχιζοφρένειας. Και επιπρόσθετα, από την εμφάνιση παραληρητικών ιδεών και ψευδαισθήσεων τουλάχιστον για 2 εβδομάδες και άνω. Η ελάχιστη διάρκεια ενός σχιζοσυναισθηματικού επεισοδίου είναι ένας μήνας.  

        Ολοκληρώνοντας, το πένθος ή η απώλεια είναι μια ακόμη συναισθηματική διαταραχή. Το πένθος αφορά την φυσική απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου και μπορεί να συνδυαστεί με τα χαρακτηριστικά ενός μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου. Η διάρκεια του πένθους[2] εξαρτάται από το ίδιο το άτομο, αλλά και από το οικογενειακό του περιβάλλον. Τα συμπτώματα της απώλειας και του πένθους είναι η θλίψη, η αϋπνία, η μειωμένη όρεξη και η απώλεια βάρους.

         Οι τρόποι αντιμετώπισης και παρέμβασης που ενδείκνυνται για τις παραπάνω διαταραχές είναι η νοσηλεία, η οποία συστήνεται σε τάσεις αυτοκτονίας και στην χρήση και εξάρτηση ουσιών. Η Ψυχοθεραπεία μέσα από τη γνωσιακή[3] – συμπεριφορική[4] και ψυχαναλυτική[5] θεραπεία, συνίσταται για τη θεραπεία της κατάθλιψης σε παιδιά και εφήβους. Η Φαρμακοθεραπεία ενδείκνυται ως παρέμβαση σε μέτρια έως και σοβαρή καταθλιπτική διαταραχή στα παιδιά, αλλά και τους εφήβους. Και τέλος, η ηλεκτροθεραπεία, η οποία έχει χρησιμοποιηθεί σε ψυχιατρικές παθήσεις ενηλίκων, με σοβαρή κατάθλιψη, μανία ή κατατονία και σπάνια χρησιμοποιείται σε εφήβους.
       Είναι σημαντικό να τονιστεί πως οι παραπάνω θεραπείες που αναφέρθηκαν, μπορούν να γίνουν σε συνδυασμό, θα πρέπει να γίνουν μετά από την συναίνεση ειδικών που θα εξετάσουν το παιδί και θα διαγνωστεί με διαταραχή, παράλληλα όμως με τη συνεχή ενίσχυση των παιδιών από τους γονείς και το οικογενειακό τους περιβάλλον.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία 

• Κολαϊτης(2012).Οι διαταραχές συναισθηματικής διάθεσης στην παιδική και εφηβική ηλικία: συνέχεια και ασυνέχεια στην ενήλικη ζωή. Αθήνα.
• Μακρόγλου & άλλοι (2001). Στοιχεία Γενικής & Εξελικτικής Ψυχολογίας. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα. 

---

[1] Ξεχείλισμα των σκέψεων.

[2] Στάδια του Πένθους (Kubler- Ross), Άρνηση, Θυμός, Διαπραγμάτευση, Κατάθλιψη, Αποδοχή.

[3] Η γνωσιακή θεραπεία αναφέρεται κυρίως στις λανθασμένες μεταφράσεις που κάνει το άτομο και έχει αρνητική θεώρηση και εικόνα για τον εαυτό του, συναισθήματα απελπισίας και μοναξιάς είναι έντονα.

[4] Η συμπεριφορική θεραπεία είναι βραχυπρόθεσμη και αφορά την άμεση αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και τη βελτίωση της λειτουργικότητας του ασθενούς.

[5] Ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία αποσκοπεί στην κατανόηση των συγκρούσεων, κινήτρων και μηχανισμών άμυνας του ατόμου. Η Ψυχοθεραπεία μπορεί να γίνει πέρα από ατομική, ομαδική, αλλά και οικογενειακή.